Boxtel: de harmoniums in de Sint-Petrusbasiliek
In de Boxtelse Sint-Petrusbasiliek bevinden zich twee drukwindharmoniums, eigendom van vaste organist en beiaardier Tommy van Doorn. Tijdens inloopconcerten, georganiseerd door de Stichting Kerkconcerten Boxtel, worden de beide harmoniums regelmatig bespeeld.
Het Dumont & Lelièvre harmonium
Sinds september 2016 bevindt zich een drukwindharmonium van de Franse bouwer Dumont & Lelièvre in de Sint-Petrusbasiliek. Het instrument is een zogenaamde Médiophone en dateert van eind negentiende eeuw. Met dit instrument wilde Dumont & Lelièvre de klank van het pijporgel nabootsen, maar ook de expressieve kwaliteiten van het harmonium behouden. In het bovenste deel van de kast zijn resonantieboxen aangebracht, die de draagkracht en klank van een aantal registers versterken. Het beoogd gebruik was dan ook in kerken en kapellen. De bouwer maakte diverse modellen (soms met een front van imitatie-orgelpijpen); het instrument dat in Boxtel staat is in de catalogus aangegeven als model G, met een kast in Renaissance-stijl.
Vanaf 1925 heeft dit instrument dienstgedaan in het klooster van de Zwarte Zusters in Dendermonde. Het was door hen als tweedehands instrument in gebruik genomen na de heropening van het klooster, dat tijdens de Eerste Wereldoorlog verwoest werd. Na de sluiting van het klooster in 2013 heeft Arie Schüller in Woerden het instrument gereviseerd en is het door Tommy van Doorn gekocht en in de kooromgang van de Sint-Petrusbasiliek geplaatst.
In het kwartaalblad Vox Humana van de Harmonium Vereniging Nederland, jaar 2018 nummer 1, wordt dit instrument in het kader “Harmonium van het kwartaal” verder toegelicht en besproken door Joop Rodenburg.
Dispositie
Bas: Cor Anglais 8’, Bourdon 16’, Voix de Basse 8’ (combinatieregister), Baruphone 32’, Violoncelle 8’, Clairon 4’, Baryton 8’, Contre Basse 16’, Cor de Nuit 8’, Tremolo 4’
Discant: Flûte 8’, Clarinette 16’, Voix Celeste 8’, Saxophone 32’, Violetta 8’ & 4’ (combinatieregister), Fifre 4’, Flûte Suisse 8’, Hautbois 16’, Harp Eolienne 16’, Tremolo 8’
Combinaties: Concert Angélique, Echo Celeste
Expression, Grand Jeu (kniehevel), transpositieklavier, handpomp aan de achterzijde
Het Balthasar-Florence harmonium
Sinds 2013 staat een drukwindharmonium, afkomstig uit het atelier van instrumentenbouwer Balthasar-Florence en daterend uit het begin van de twintigste eeuw, in de kooromgang van de Sint-Petrusbasiliek. Balthasar-Florence was gevestigd in het Belgische Namen en werd geleid door Henri Balthasar-Florence (1844-1915), in zijn tijd een bekend componist en dirigent. Naast harmoniums werden in het atelier ook piano’s gemaakt. In Namen zijn vandaag de dag nog een Rue Balthasar-Florence en een muziekschool Conservatoire Balthasar-Florence de Namur te vinden.
In 2011 kocht Tommy van Doorn dit drukwindharmonium in België. Het instrument heeft naar verluidt schade opgelopen door inslag van granaatscherven in de Eerste Wereldoorlog, toen het zich in een dorpje aan de Belgische IJzer bevond. Enkele kleine reparaties in het hout zouden hiervan getuigen. Bij een onderhoudsbeurt door Arie Schüller uit Woerden is in 2015 de Clairon in het hoogste octaaf weer volledig gemaakt (tongen die bij een eerdere reparatiebeurt waren geplaatst bleken van slechte kwaliteit en waren buiten werking gesteld).
Dispositie
Bas: Cor Anglais 8’, Bourdon 16’, Clairon 4’, Basson 8’, Tremolo, Sourdine, Forté
Discant: Flûte 8’, Clarinette 16’, Fifre 4’, Hautbois 8’, Voix Céleste 16’, Tremolo, Sourdine, Forté
Expression, Grand Jeu (kniehevel)
